1.19.2010

3 dung Epiphanias

SERMON JAMITA TU MINGGU 3 DUNG EIHANIAS, 24 JANUARI 2010
5 Mus.6:4-9

Patujolo

Mangihuthon torop penafsir, buku 5 Musa on penulisan kembali ni patik ni si Musa do. Di Alkitab digoar do i Ulangan. Na marharoroan do i sian hata Gorik deutronomion, istilah na pinangke ni Septuaginta [(LXX), i ma salinan ni Padan na Robi di hata Gorik] laho manggoari buku i, lapatanna patik na pinaduahali manang na niulahan. (Di salinan Batak didok, pangarataion di patik). Disurathon do i marrumangkon jamita ni si Musa na dipasahat di halongonan, di ipar ni aek Jordan. Naeng bongot ma nasida tu Kanaan, tano na pinarbagabaga i. Disi, mimbar ma parngoluonnasida sian na madoado gabe partani na menetap; mimbar dohot pengorganisasian ni masyarakatna sian na bersahaja tu theokrasi na kompleks. Na boi marhinorhon do saluhutna i tu haporseaon. Gabe tarela nasida rupani mangulahon ruhutruhut hasipelebeguon ni partanion dohot pamarentaon ni penduduk asli ni tano i. Mangadopi i ringkot situtu ma di nasida haporseaon na mansai togu tu Jahowa, Debata na sasada i. Tu sangkap i ingkon radotan nasida ma tongtong padan dohot patik ni Debata. Pangaradotion i ingkon dipaimbaru do i ganup ari, jala diajarhon sian sundut tu sundut. Tusi ma nasida diarahon si Musa di jamitana i.

Hatorangan

Hombar tu hata pamungkaanna na mandok shema Yisraa’eel (tangihon ma ale Israel), digoari do turpuk on Shema, i ma hata haporseaon (creedo) ni Israel. Ganup Jahudi na daulat sai dihatindanghon do i ganup ari, sahali di manogot, sahali nari di botarina. Disi, dihatindanghon nasida do haporseaonnasida di Debata Jahowa, didok: “Anggo Jahowa Debatanta i, Jahowa sasadasa do.” Na luar biasa do i, ai di tonga masyarakat regional na sangat politeistis, boi bangso i sahat tu haporseaon na monotheistis. Mansai godang do dewa-dewi na hinabiaran halak uju i humaliang Israel. Holan di Mesopotamia, adong do manang na piga ribu. Di roha ni parbegu i, di tonga ni debata na mansai godang i adong do pembagian daerah kultus manang kekuasaan. Asing do rupani na manghuasoi api, asing sirajai aek; na sada on debata ni parumauma, na sada an debata ni partigatiga, dohot na asing. Pangantusion sisongon i digoari ma i henotheisme. Hombar tusi gabe adong ma na ginoar monolatreia, lapatanna sada sisombaon. Di ganup inganan na tontu, holan sada do debata sisombaon. Diokui do nian haadongon ni debata angka na asing i, alai ndang boi anggo oloan jala sombaon di inganan i. Atik pe hea do halak Israel mangolu di paham i, mansai andul do i marasing sian haporseaon na dihatindanghon di Shema i. Debata na absolut (absolutely God) do Jahowa i, dungkon ni Ibana ndang adong be na asing; na so marmula do Ibana, na so marpansohotan. Arga situtu do i di roha ni halak Jahudi. Ala ni i, disi dijaha i di parpunguan Synagoge, pintor rim do na sahuria i mangulahulahi hatana na parpudi i (Heb. ‘echaad/esa/sasadasa do), gogogogo sahat tu manang na pigangombas. Na marlapatan ma i, disoadahon do disi haadongon ni angka debata sileban, ai angka debata na so tutu do i; personifikasi ni daya-daya alam, rekayasa ni pingkiran ni jolma.

Ia sahat pe bangso i tu haporseaon sisongon i, ndang na sian dirinasida i, alai na sian tahi dohot ulaon ni Debata do. Dipapatar diriNa tu nasida, dipillit nasida, dijou jala dijangkon tu parpadananNa, dijadihon gabe bangsoNa. Holong ni rohaNa do na mangonjar i. Ala ni i, nasida pe patut ma manghaholongi Debata. Hombar tusi ma dipaingothon di Shema i: “Jala ingkon haholonganmu Jahowa, Debatam sian nasa roham dohot sian nasa ateatem dohot sian nasa gogom.” Roha (Heb. labaabkaa/heart), i ma hapeahan ni pangantusion; ateate (Heb. naphsakaa/soul/tondi), i ma pusat ni ngolu dohot hadirion; jala gogo (Heb. maodekaa/might), i ma enerji manang daya hidup. Na nidokna disi, ingkon haholongan ni Israel do Debata Jahowa i sian sandok hadirionna, i ma hajolmaonna parbagasan dohot parduru. Maribadah nasida tu Ibana di bagasan haholongon. Tu Ibana sambing, ndang tu na asing, ai holan Ibana do na patut manjalo somba dohot pangoloionnasida.

Asa jumpang i, didok si Musa, ingkon parateatehonon ni bangso i do luhut hata angka na tinonahonna tu nasida. Marateatehon mandok, mameakhon hata i di ateatena, di pusat ni ngolu dohot hadirionna. Angka hata dia ma i? I ma angka patik dohot uhum na niaturhon ni Debata marhite si Musa mamungka sian Misir sahat tu halongonan na diikhtisarkan di jamitana i, na di ipar ni aek Jordan i. Molo dung hata i na manggohi ateatenasida, laos i do muse na puas sian pamangannasida jala tarida di parulannasida ariari (pat.Mat.12:34). Hombar tusi ma didok: “Jala ingkon gogoonmu mangajarhon angka i tu angka anakmu.” Padan ni Debata na tu nasida ingkon dialih-turunkan do i sian sundut tu sundut marhite na mangajarhon patik dohot uhum i tu angka anak dohot borunasida. Tu sangkap i ingkon pangkeon nasida do sude tingki dohot kesempatanna, isara ni na hundulhundul di jabuna manang na mardalani di pardalanan, di na laho modom dohot di na hehe muse.

Marojahan tu ay.8, di parholangan ni Padan na Robi dohot Padan na Imbaru berkembang do sada unsur budaya religi di bangso Israel na margoar filakteri, i ma dua kotak kulit (perkamen) na metmet, na togu jala marset na birong. Di ganup kotak adong opat harotas (perkamen) na sinuratan dohot hata ni patik i. Di na parjolo 2 Mus.13:1-10, na paduahon 2 Mus.13:11-16; na patoluhon 5 Mus.6:4-9; jala na paopathon 5 Mus.11:13-21. Dibahen ma i martali. Jumpa martangiang, dirahuthon ma i sada tu uluna, jala kotak i di bohina, di atas ni parholangan ni matana, lapatanna jonok tu utokutok manang pusat ni pingkiranna; na paduahon dirahuthon di lompitlompit ni tangan dohot botohonna hambirang, lapatanna di pusat ni pambahenanna, torhon ni ateate manang pusat ni ngolu dohot hadirionna. (Ditaringoti Tuhanta Jesus do i di Mat.23:5; digoar ma i disi tali partangiangan).

Dung i, hombar tu ay.9 (dohot 11:20) tubu ma muse na ginoar mezuzah, i ma sambulung harotas (perkamen) siopat suhi na sinuratan dohot hata ni 5 Mus.6:4-9 dohot 11:13-21 dung i dibalun jala dipamasuk tu sada tabung na pinature sian hau manang bosi (logam) jala disangkothon di tohang siamun ni ganup pintu dohot harbangan ni jabuna. Manang na ise jala sadihari pe halak mamolus sian pintu manang harbangan i ingkon tondongonna do i dohot jarijarina, ummaonna jarijarina i, laos dohononna: “Sai jagaon ni Jahowa do ho laho ruar dohot laho bongot, olat ni on ro di salelenglelengna” (Ps.121:8). Na mangabing manang manogu posoposo, ingkon paummahononna do posoposo i tu mezuzah i.

Toropan penafsir mandok, anggo di mulana na marlapatan tudosan sambing do i, ndang na marlapatan na sasintongna (pat.Poda 3:3, 21-22). Marhite i naeng ondolhononna do, ingkon ingoton ni Israel do sian sundut tu sundut paboa ulaon haluaon ni Debata do na gabe ojahan ni haadongonnasida songon sada bangso na bolon jala na mardeka. Ibana do, sian tahiNa na bebas dohot holongNa na so halompoan na papatarhon diriNa tu nasida, na manjangkon tu parpadananNa, jala manjadihon nasida gabe bangsoNa. Ingkon tangkas do i suan di roha jala tarida di parngoluonnasida. Dohot hata na asing, patik ni Tuhan i ingkon na peopon nasida do i di bagasan rohana, ingkon pingkirpingkiranna arian dohot borngin (pat.Jos.1:8), ingkon hatindanghononna marhitehite hata dohot pambahenanna, jala ulahononna marhitehite tangan ro di sandok panggulmitonna. Dohot hata na asing, ingkon gabe tanda ni hadirionnasida do i, identitas ni hajolmaon dohot budayana. Umumna, bohi do tanda ni hadirion; marhite bohina, tartanda sasahalak. Songon i ma di ganup hadirion dohot jabu ni halak Israel ingkon tarjaha jala tartanda patik ni Debata.

Sipahusorhusoron

Minggu 3 dung Epiphanias do goar ni minggunta on. Epiphanias na parpudi nama on di hita di taon on, ai di Minggu na ro bongotanta ma buhu na imbaru di Taon Parhuriaon na mardalan on, i ma Parningotan di Ariari Panaonon ni Tuhanta Jesus Kristus bagian na parjolo. Marhitehite turpuk di hita ari on naeng hatindanghononna do tu hita paboa di bagasan dohot marhitehite Jesus Kristus na tubu i, nunga patar be tu hita Debata, i ma Jahowa sasadasa na manghaholongi hita, na manjou jala na mamillit hita; na manjangkon tu parpadananNa jala na manjadihon hita gabe bangsoNa, parjambaranNa. Maradophon hapataranNa i, na tarjou do hita menyikapi sikap panjangkonon na hombar tu lomo ni rohaNa. Boha ma hita mangulahon i?

Na parjolo, manghaholongi Debata. Aha do haholongon, jala boha do na manghaholongi? Haholongon i ma kondisi rohani na patau jolma mangolu songon Debata. “Haholongon do Debata” (1 Joh.4:8). Jadi, manghaholongi mandok, mangolu songon Debata. Sasada Jesus Kristus dope naung hea tutu situtu mangolu songon Debata, sasadasa do naung hea singkop manghaholongi Debata. Ala ni i, manang ise na naeng manghaholongi Debata, ingkon dibereng ma tu Ibana jala marsiajar sian Ibana. Taringot tusi, marojahan tu hata na tarsurat di Padan na Robi, Ibana sandiri mangajarhon tu hita: “Sihaholonganmu do Tuhan Debatam sian nasa ateatem, sian nasa hosam dohot sian nasa roham!” (Mat.22:37). Na marlapatan ma i, na manghaholongi Debata ndang sae i holan marhite gerak hati manang emosi, alai ingkon na marhite sandok hadirion do ro di sandok kemungkinanna. Mardomu tu turpuk on, ingkon marsomba manang maribadah hita tu Ibana sambing, ai sasada Ibana do Debata, ndang adong na asing. Ibana do sihabiaranta, sioloan jala sihaposanta. Angkup ni i, ingkon marsitiopan hita tongtong tu hata dohot patikNa, jala marpangalaho hombar tu lomo ni rohaNa. Sada sian i, i ma na manghaholongi dongan jolma songon dirinta sandiri (3 Mus.19:18; Mat.22:39). Dohot pandohan na asing, ingkon gabe tanda ni hadirionta do patikNa i, gabe identitas budayanta. Mansai ringkot ma i ingotonta di na mamolus hita di taon on. Songon naung hea nidok, ndang adong dope na taboto taringot tu angka ari na tinggal di taon on. Na boi lam tu tiurna do parnidaanta disi, alai boi lam tu golapna; lam tu majuna perekonomianta manang lam surutna; lam tu damena parsaoranta manang lam tu rundutna. Sudena i na boi gabe mara do tu haporseaon. Lam so porsea jolma di Debata, lam so dihaposi Ibana, lam so dihaholongi jala lam so dipardulihon hataNa, alai sabalikna lam dihaposi ma angka na di tano on, jala lam dipahombar dirina tu portibi on. Nda i na pinasingothon ni Parpoda i na mandok: “Hapogoson manang hamoraon unang lehon tu ahu; sai loas ma panganonhu bohal tinurpukhonMi tu ahu. Asa unang tung huporso Ho dung butong ahu, gabe dohononhu maon: Ise do Jahowa? Manang unang tung manangko ahu ala dung pogos, gabe huparoaroa maon goar ni Debatangku” (Poda 30:8b-9). Dao ma i, alai sai jumpang ma di hita songon hata ni endenta nomor 149:3 i na mandok: “Manang aha pe na masa, las ni roha, arsak pe. Tioponhu Ho na basa, na marholong roha pe. Tung saleleng au mangolu, nang dung suda bohalhon. Ingkon Ho o Sipangolu, pujionhu sai tongtong.” Molo dung songon i, nunga jumpang be di hita bangko ni halak na marroha, na paulihon bagasna di atas batu mamak (pat.Turpuk Sijahaon: Mat.7:24-25).

Na paduahon, pateanhon haporseaon di Debata. Na manongtong do Jahowa Debatanta i, parpadananNa pe hot do (pat.Jes.54:10). Ala ni i, ingkon na dipateanhon do i sian sundut tu sundut. I pe, ingkon tangkas ma ingoton jala hangoluhononta di taon on. Di hita dohot di angka anakhonta do parpadanan dohot bagabaga ni Tuhan i (pat.Ul.2:39). Ala ni i, songon sundut naung pinadomu tu Debata na tarjou do hita mangajarhon hata dohot patik ni Debata tu ianakhonta. Taringot tusi, ingkon na dipungka jala diulahon do di keluarga. Tibu, asa gabe somal, jala asa gabe nang dung matua nasida ndang morot be sian i (pat. Poda 22:6). Tu sangkap i, ingkon pangkeon ni ganup keluarga ma hata dohot patik ni Debata gabe pokok ni panghataion ganup ari, manang na di tonga ni jabu i manang na di pardalanan pe. Produk budaya pe, isara televisi, radio, tape recorder, CD, DVD dohot na asing, na boi pangkeon do i gabe sarana pasahathon hata ni Debata. Ninna roha, nunga lam rangkak jumpang na songon i di ngolu ni hita halak Kristen. Sibuk do angka ama, sibuk angka ina, songon i angka dakdanak; ndang sanga be rap mangan, ndang sanga rap martangiang, ndang sanga rap manjaha hata ni Debata, jala ndang sanga rap hundul manghatahatai; angka produk budaya na ginoaran ondeng pe mansai otik do i marpangke tu pangajarion di hata ni Debata, alai godangan do i laho manonton film manang sinetron, mambege ende manang main game. Molo songon i do, so nda tung naung tumagon do hita goaron halak na oto na pajongjonghon bagasna di atas rihit? (pat.Turpuk Sijahaon: Mat.7:26-27).

jkt.13.01.2010/mvs

Tidak ada komentar:

Posting Komentar