8.06.2011

Delapan Trinitatis 2011

SERMON JAMITA MINGGU 8 TRINITATIS, 14 AGUSTUS 2011
Jes.2:1-5


Patujolo

Tarjou do si Jesaya gabe panurirang di taon hamamate ni Raja Usia, taon 746 SM (pat. Jes.6:1 duu) jala mangula di tingki pangarajaion ni si Jotam (745-742 SM), si Ahas (741-726 SM) dohot si Hiskia (725-697 SM; pat.Jes.1:1). Mansai godang do na masa hatiha i di percaturan politik ni angka bangso di Asia Barat Daya. Lam tu timbulna do Asur jala sai disosak do harajaon na metmet angka na di lambungna, isara Aram (Siria), Epraim (Israel Utara) dohot Juda (Israel Selatan). Di taon 732 SM, dipatunduk do Aram; taon 721 SM dibuanghon Epraim. Tinggal ma sasada Juda jala tarsosak situtu. Mareak ujung ni abad i, dirampas jala disegai do tano Juda, dihubu ia Jerusalem, alai ndang anggo tarpatunduksa. Dirajumi jala dihaporseai halak Juda do i songon ulaon haluaon na sian Debata, jala i ma ra na melatarbelakangi turpuk on. Masuk tu hasadaon na umbidang do turpuk i, i ma 2:1-4:6. Dipungka do i dohot panurirangon taringot tu hamuliaon ni Jerusalem di tongatonga ni angka bangso, dung i diuduti dohot lumbalumba uhum ni Debata tu angka bangso parbegu, jala dipaujung dohot bagabaga taringot tu hamuliaon ni Jerusalem di ari parpudi.

Hatorangan

“On do hata na niida ni si Jesaya, anak ni si Amos taringot tu Juda dohot Jerusalem.” Dungkon ni goarna dohot goar ni amana ndang adong be na binoto taringot tu si Jesaya on, taringot tu latar belakang manang haroroanna. Ra, sahalak na daulat manang na saleh do ibana na punya keprihatinan taringot tu Juda dohot Jerusalem. Dung mate Raja Usia na mamarenta hombar tu lomo ni roha ni Debata (pat.2 Raj.15:34), diholsohon rohana do ari pangapudianan ni bangso i. Di holso ni rohana i ma ibana laho tu bagas joro, jala disi ma ibana dipabangkit Debata gabe panurirangNa (pat.Jes.6:1 duu). Songon panurirang na sintong, na mangula do ibana laho patubegehon hata na jinalona sian Debata tu donganna satingki. Holan hata na jinalona do sipatubegehononna. Polin, ndang boi ambaan manang oruanna, ndang boi patajomon manang patampahonna. Hombar tusi ma didok dison, “On do hata na niida ni si Jesaya.” Ragam do na sinangkap ni ‘hata’ (Hb. hadaabaar, word, firman) dison; boi do i parenta, boi patik, tona, poda, bagabaga, lumbalumba uhum, dohot na asing. Hasasahat ni hata i pe ragam do, adong do i na disuanhon tu bagasan roha ni panurirang i (ilham), adong na dipeakhon tu dila manang tu pamanganna, adong na dipatubegehon tu pinggolna (audio), adong na marhite alatan (visual), dohot na marhite pangungkapon (audio-visual). Dison didok, na ‘niida’ (Hb. chaazaah, saw) ni si Jesaya do hata i. Na marlapatan ma i, molo ndang alatan, ba pangungkapon.

“Masa do sogot, di ujung ni angka ari: Hot disi dipaojak dolok ni bagas ni Jahowa di punsu ni angka dolok, jala huminsat sian angka robean, jadi marrongoman ma tusi sude angka parbegu.” “Ujung ni angka ari” (Hb. bª'achªriyt hayaamiym) tumingkos, angka ari parpudi, frasa na somal do i di Padan na Robi. Ndang na marhahonaan tu ujung ni portibi manang parusia i, holan na mangondolhon tingki na ro (future time) do, boi na jonok, boi na dao bahkan na mansai dao dope. (Alai di deba panurirangon, dihonahon do i tu tingki ni Mesias na pinarbagabaga i). Di tingki na ro, songon i ma digombarhon si Jesaya dison, paojahonna do dolok ni bagas ni Jahowa di punsu ni angka dolok. Dipajongjong Raja Salomo do bagas joro i di punsu ni dolok Moria (2 Kron.3:1). Hombar tusi gabe margoar do dolok Moria i ‘dolok ni bagas ni Jahowa.’ Humaliang dolok i adong do angka dolok na asing. Idaon sian na dao, gabe songon punsu ni angka dolok i do dolok Moria i, ala tumimbo sian angka dolok na asing i sadasada. Gabe mansai tongam ma antong idaon joro i, huminsat sian angka robean. Sahali nari, di turpuk on digombarhon si Jesaya do na paojahonna do muse dolok ni bagas ni Jahowa i di punsu ni angka dolok i. Ndang na sega dope joro i nian hatiha i, Jerusalem pe hot dope. Alai songon na nidok di jolo i sanga do i dihubu halak Asur na niuluhon ni si Sanherib, jala taho do lelengna. Manang na boha pe ndang boi so marhinorhon panghubuon i tu fungsi dohot lapatan ni joro i, ai gabe tarsabat do angka na sian inganan na asing ro marsomba tusi. Alai di angka ari parpudi manang di tingki na ro (in the future time), sai na paluaon ni Debata do huta i sian tangan panghubu i. Tongon do, di sada borngin ruar do suruan ni Jahowa mamunu 185.000 halak sian nasida, gabe mulak ma si Sanherib tu Asur laos mate tarbunu disi (Jes.34:34 du); mulak marfungsi ma muse joro i, jala marroan halak laho marsomba tusi. I ma na masa di taon 701 SM. Mansai balga do na masa i di roha ni bangso i. Marningot balgana, pola do digombarhon si Jesaya i dison songon ‘pembangunan kembali’ ni Jerusalem dohot joro i. Hajojongjong ni joro na di atas dolok i, mansai hombar do i tu alam pikiran ni parbegu, ai mangihuthon mitos kuno, inganan na badia do angka dolok na timbo, parmianan ni angka debata. Hombar tusi laos digombarhon ma dison, di angka ari parpudi i, masa do haimbaruon di saluhut bangso gabe marrongoman halak ro marsomba tu bagas joro i.

“Jala torop angka bangso mandapothon tusi angka na mandok, ‘Beta hita tanangkohi ma dolok ni Jahowa, tu bagas ni Debata ni si Jakob, asa diajarhon tu hita angka dalanNa, jala mardalani hita di angka lapangNa.’ Ai marharoroan sian Sion do sogot patik i, jala sian Jerusalem hata ni Jahowa.” Angka bangso na marrongoman i (ay.2) masibetabetaan do. “Beta hita,” ninna. Na marlapatan ma i, ndang adong sian nasida na holan mangihutihut, alai jumpang do di sude giot ni roha laho borhat. Dung i ndang asal borhat jala mardalan di dalan na so martujuan, alai diboto be do sidapothononna. Hombar tu na nidok nangkin, mardomu tu mitos kuno, pardalanan tu dolok, tu inganan na badia parmianan ni angka na pinardebatana, ndang na imbaru i di nasida, naung leleng do. Alai nuaeng, ndang tusi be nasida laho, tu dolok ni Jahowa nama, tu bagas ni Debata ni si Jakob. Tumangkas tahe, ndang tu dolok dohot tu bagas i an sich, tu adopan ni Jahowa do, tu Debata ni si Jakob na mian disi. Motifna pe jelas, laho manjalo pangajaran taringot tu angka dalan ni Jahowa, i ma aturan ni ngolu na hombar tu lomo ni roha ni Debata. Ndang holan asa botoonna, asa ulahononna do. “Asa mardalani hita di angka lapangNa,” ninna. Taringot tu saluhutna i, ndang na patupa na so marniula nasida, na mangulahon na sintong do jala na marguna. Mangondolhon i, didok si panurirang i do, “Ai marharoroan sian Sion do patik i, jala sian Jerusalem hata ni Jahowa.” Sasada Jahowa do Debata, Ibana do na umboto na denggan di jolma asa mangolu, ai Ibana tumompasa. Ala ni i, manang ise na naeng mardalan di dalan hangoluan, marsiajar ma sian Ibana.

“Jadi manguhum ma Ibana di tongatonga ni angka parbegu, jala toruanNa torop angka bangso. Jadi patopahonon nasida ma podangnasida bahen gigi, jala hujurnasida bahen angka sasabi; ndang be sintahon ni bangso dompak bangso podang i jala ndang be guruhonon nasida parmusuon.” “Manguhum ma Ibana di tongatonga ni angka parbegu,” tumingkos, “Ibana gabe panguhum di tongatonga ni angka bangso.” Songon panguhum na tigor, uhumanNa ma angka bangso, adilanNa nasida taringot tu na piningkiran dohot na niulana be. Deba sian ulaon ni panguhum, i ma na mambuat haputusan taringot tu angka parsalisian, paujunghon parkaro jala pajongjonghon hadameon. Songon i ma didok dison, pajongjongon ni Jahowa, Debata ni si Jakob i do hadameon di tongatonga ni angka bangso. Ndang masa be porang, jala ndang adong be hasea ni podang dohot hujur songon ulaula tu hamusuon. Gabe ditopa ma angka podangnasida be gabe gigi (mata ni hudali manang ninggala), jala angka hujurnasida bahen sasabi. Na marlapatan ma i, dihapusuhon be ulaon partanion, gabe lam manaek pangabahan dohot hasonangan ni hajolmaon.

“Beta hamu, ale pinompar ni si Jakob! Mardalani ma hita di hatiuron ni Jahowa.” Joujou ni panurirang i do on tu halak Juda. Nasida do haroroan ni haluaon i, sian nasida taripar hatiuron tu saluhut bangso. Alai na boi masa do, malua bangso na asing, mago ia nasida; marrongoman halak sileban tu hatiuron ni Jahowa, tinggal di haholomon ia nasida. Sai unang ma masa na songon i. Hombar tusi ma dijouhon si Jesaya dison, asa mardalani nang nasida di hatiuron ni Jahowa, lapatanna mangolu hombar tu patik ni Debata. Ndang dia imbarna di halak Juda dohot na leban, na mardalan di hatiuron ni Jahowa mangolu, alai na tinggal di haholomon rap mago do i.

Panggohionna

Sadihari do hasasaut ni bagabaga on? Godang do sian panurirangon di Padan na Robi na bertingkat-tingkat panggohionna (Dr.Mr.D.C.Mulder). Adong do panggohion na masa di na jonok, di tingki ni panurirang i sandiri dohot halak angka na satingki dohot ibana, alai adong do panggohion na dao bahkan na mansai dao na so dung targurak di roha ni panurirang i sandiri. Songon i ma taringot tu bagabaga na di turpuk on, si Jesaya sandiri raphon angka halak na satingki dohot ibana boi do marnida sabagian sian panggohionna di sada peristiwa sejarah na adong hahonaanna tu nasida. Taringot tusi, nunga nidok di jolo, na marhahonaan do i tu na masa di taon 701 SM, i ma haluaon ni Jerusalem dohot bagas joro i sian tangan ni si Sanherib. Marhite i mulak ma muse hamuliaon ni bagas joro i jala marrongoman halak ro marsomba tusi. Alai holan sabagian dope i, ai holan halak Israel dope na ro marrongoman i, ndang dohot dope angka bangso parbegu. Ala ni i, panggohion na sagokgokna ingkon berengon dope di tingki na dumao, i ma di ari ni Mesias manang Kristus na pinarbagabaga i. Dohot hata na asing, songon naung niarbis di ginjang i, ari ni Kristus do angka ari parpudi i. Nunga ro Kristus i, jala dipaojak huriaNa di portibi on. HuriaNa i do na mewarisi hajongjongan ni bangso Israel dohot bagas joro i, Israel na imbaru na marharoroan sian sandok bangso, na manghobashon parsombaon tu Jahowa jala na mangaradoti hadameon dohot hasonangan ni hajolmaon.

Rancangan Homiletis

Ragam do gelar na dipangke laho manggoari huria ni Kristus di portibi on, tarmasuk hita angka na mangolu di tingki on dohot di inganan on. Sada sian i, i ma Israel na Imbaru. Hata Batak mandok, “Goarna do daina;” molo Israel goarna, ba Israel ma dohot daina. Hombar tusi, ia naeng tangkas di hita na tinembak ni goar i, ingkon na parsiajaranta do i sian lapatan ni Israel na pinaboa ni Padan na Robi. Songon na tabege di jamita dua minggu na salpu, na dipillit jala dipapulik Debata do Israel, dijadihon gabe bangsoNa, na badia jala parjambaranNa. Songon i do huria na di Padan na Imbaru, di bagasan Jesus Kristus, ala ni haporseaon di Ibana, dipillit jala dijadihon Debata do gabe bangsoNa. Hombar tusi, di Surat 1 Ptr.2:9, digoar do huria i marga na pinillit, hamalimon na raja, bangso na badia, dohot houm na ginomgoman ni Debata. Aha ma na tinembak ni pamilliton i, jala dia ma sangkap dohot tujuanna? Tauji ma pamanathon i marhaborhatan sian turpuk jamita di hita ari on.

Mangula do Panurirang Jesaya di tano Juda di sada partingkian na maol jala na susa. Lam tu timbulna do Asur di timur, jala sai disosak dompak barat. Mandapothon ujung ni abad 8 SM, dirampas do godangan sian tano Juda, disegai na deba jala dihubu huta Jerusalem. Sega ma parngoluon ni huta i, ai ndang boi be jolma mansari jala macet sude pranata perekonomian. Marhinorhon ma i tu ngolu partondion dohot tu hajongjongan ni joro i, ai hurang ma gogo ni jolma mangalehon pelean jala tarsabat angka na ro sian na asing laho marsomba tu joro i. Gabe hira na tarulang ma joro i, surut sahala dohot hamuliaonna. Alai di sada borngin di taon 701 SM, ruar do suruan ni Jahowa, dibunu ma 185.000 halak sian parangan panghubu i. Malua ma Jerusalem, manggulmit muse perekonomiannasida; mulak ma dohot hasahalaon ni joro i, ai nunga tuk sidabuan ni halak pasahat pelean, jala marroan ma halak sian sude inganan laho marsomba tusi. Mansai balga do na masa i. Ala ni balgana, pola do dipatudos si Jesaya i dison tu pembangunan kembali ni joro i. Di na hurang marfungsi i joro i, sai hira na dirajumi do i naung marokso, alai dung marfungsi muse, sai hira na dipajongjong do mangulahi di bagasan rumang na umbalga, na tumimbo jala na sumangap. I ma na niondolhonna di ayat paduahon ni turpuk jamita di hita ari on na mandok, “Masa do sogot, di ujung ni angka ari: Hot disi dipaojak dolok ni bagas ni Jahowa di punsu ni angka dolok, jala huminsat sian angka robean.”

Haadongon ni bagas joro i, ndang tarsirang i sian hajongjongan ni Israel songon bangso ni Debata. Bangso i do na pajongjonghon joro i, jala holan di bagasan pardomuanna tu bangso i do adong lapatanna. Dohot hata na asing, hinaarga ni joro i, i ma di fungsina songon inganan parsombaon tu Jahowa. Tumangkas tahe, na mararga jala marlapatan do joro i ala ni parsombaon na pinatupa ni bangso ni Debata disi. Hombar tusi ma didok di ujung ni ay.2 i, dung dipaimbaru muse bagas joro i, “Marrongoman ma tusi sude angka parbegu.” Na marhahonaan tu haroro ni Kristus do i. Di bagasan Ibana, ala ni panobusion naung pinatupaNa, dipalua jala dipapungu Debata do angka na porsea sian sude bangso laho manghobashon parjolo parsombaon tu Ibana.

Apala i ma na parjolo na naeng antusan jala hangoluhononta sian jamita on. Dipillit jala dijadihon Debata do hita gabe bangsoNa na badia, gabe Israel na Imbaru, i ma huriaNa na jinou jala pinapunguNa sian saluhut bangso laho manghobashon parsombaon di Ibana. Sahali nari, songon na nidokna di 1 Ptr.2:9 i, gabe hamalimon na raja hita, gabe imamat yang rajani manang imamat am orang percaya, i ma angka malim ni Debata Jahowa na manghobashon parsombaon di Ibana. Tu sangkap i ringkot do di hita bagas joro manang gareja. Ndang na mandok na holan di bagas gareja do hita boi patupahon parsombaon tu Debata, ndang; di sude inganan do. Alai manang na boha pe, dihalomohon do inganan na khusus, na pinapulik jala pinarbadiaan bahen parsombaon tu Ibana. Ndang ingkon na balga jala na uli, ai arga ni sada joro ndang di hinauli manang hinabalgana, di fungsina do. Sabalgabalga dohot sauliuli ni gareja molo so difungsihon do i tu parsombaon songon na sapatutna, ndang adong lapatan ni i. Godang do gareja na balga jala na uli di Eropa na so marfungsi be, gabe digadis jala dialihfungsikan gabe museum manang objek wisata. Tong dope nian digoari i gareja, alai sian segi makna dohot fungsina na sasintongna ndang adong be lapatanna. Ala ni i, sapala dipaloas Debata dope hita pajongjong gareja tajamothon jala tapangke ma i songon na patut. Sitangianghonon jala siurupanta do nang donganta angka na tarsabat dope pajongjonghon garejana, anggiat tumibu nasida malua sian paringkilonna jala boi patupahon parsombaon di inganan na tangkas pinapulik jala pinarbadiaan di Tuhan i.

Mulak tu turpukta ari on, songon naung tinaringotan nangkin, dung marfungsi muse joro i, digombarhon do na marrongoman tusi angka parbegu. Masibetabetaan nasida mandok, “Beta hita, tanangkohi ma dolok ni Jahowa, tu bagas ni Debata ni si Jakob, asa diajarhon tu hita angka dalanNa, jala mardalani hita di angka lapangNa.” Ndang adong sian nasida na holan mangihutihut, alai jumpang do di sude giot ni roha laho borhat. Dung i ndang na asal borhat jala mardalan di dalan na so niantusanna, alai do diboto do sidapothononna, i ma dolok ni Jahowa manang bagas ni Debata ni si Jakob. Ndang dolok dohot bagas i an sich, alai tu Jahowa sandiri do, tu Debata ni si Jakob na mian disi. Motifna pe jelas, laho manjalo pangajaran taringot dalan ni Jahowa, i ma aturan ni ngolu na hombar tu lomo ni rohaNa. Ndang holan asa botoonnasida, asa ulahononna do.

I ma na paduahon na ringkot antusan jala hangoluhononta sian turpuk on. Debata do na umboto aturan ni ngolu, ai Ibana do na manompa jala na marmuduhonsa. Sian asi dohot holong ni rohaNa, dihalomohon do papatarhon i tu jolma asa mangolu. Bangso i, Israel na pinillitNa i do ulaulaNa patulushon i. Hombar tusi dipapatar do tu bangso i hata dohot tonaNa, patik dohot aturanNa, lomo ni roha dohot sogo ni rohaNa, bagabaga dohot angka lumbalumbaNa. Ndang holan asa botoon jala parsaulihononna, alai asa hangoluhononna do, dung i baritahonon jala ajarhononna tu saluhut bangso. Hombar tusi ma diondolhon di ujung ni ayat patoluhon ni jamita on, “Ai marharoroan sian Sion do patik i, jala sian Jerusalem hata ni Jahowa.” Tu hita pe, Israel na Imbaru manang huria ni Tuhanta Jesus Kristus na di Padan na Imbaru, marhitehite Barita na Uli na niulahon ni Tondi Porbadia, nunga dipapatar Debata hata dohot tonaNa, patik dohot angka aturanNa. Ndang holan asa botoon jala parsaulihononta i bahen hangoluan dohot hasonanganta sandiri, alai asa baritahonon jala podahononta do tu saluhut bangso asa mangolu. Apala i do na tinonahon ni Tuhanta Jesus Kristus tu hita di na nidokNa i, “Laho ma hamu, podai hamu ma saluhut bangso, didi hamu ma nasida tu bagasan goar ni Ama, Anak dohot Tondi Parbadia! Laos ajari hamu ma nasida mangaradoti nasa hata naung Hupatikhon tu hamu. Ai ida ma, sai na dongananHu do hamu ganup ari, rasirasa ro ajal ni hasiangan on.” (Mat.28:19-20) Laos songon i ma hita huria ni Tuhanta Jesus Kristus na di Indonesia on, hita do haroroan ni patik dohot hata ni Jahowa di tingki on dohot di inganan on. Sihatindanghononta do tu masyarakat, tu bangso dohot negaranta hatigoran dohot hasintongan na marmual sian hata ni Debata. Tugas na sangat mendesak do i, ai ninna, sada sian saotik negara terkorup do Indonesia on di sandok portibi on di tingki on.

Sahali nari, mulak tu turpuk jamita di hita ari on, siangkup ni pangajari, panguhum do Debata di angka bangso. Di ay.4 didok, “Jadi manguhum ma Ibana di tongatonga ni angka parbegu, jala toruanNa torop angka bangso.” Deba sian ulaon ni panguhum, i ma na mambuat haputusan taringot tu parsalisian, paujunghon parkaro jala pajongjonghon hadameon. Songon i ma didok dison, pajongjongon ni Jahowa, Debata ni si Jakob i do hadameon di tongatonga ni angka bangso. Ndang masa be porang, jala ndang guruhonon ni jolma pe parporangon. Sadalan tusi, ndang adong be hasea ni podang dohot hujur songon ulaula tu hamusuon. Gabe dipatopahon be ma podang dohot hujurnasida bahen ulaula partanion, gabe mata ni hudali manang ninggala dohot sasabi. Na marlapatan ma i, dihapusuhon be ulaon partanion, ulaon na panaekhon pangabahan ni hajolmaon, gabe lam marhasonangan angka bangso, lam maduma jala sejahtera.

I ma muse na ringkot antusan jala hangoluhononta sian jamita on. Debata do panguhum di angka bangso. Sarupa tu hapangajarionNa, hapanguhumionNa pe dipercayahon do i tu bangsoNa, tu Israel na jolo; tu Israel na imbaru ia nuaeng, tu huria sian sude tingki dohot inganan. Ndada panguhum portibi na marojahan tu uhum ni hajolmaon, na mantat podang dohot sinjata; panguhum so mantat podang do, na pahothon hatigoran dohot hasintongan. Ala ni i, songon huria hita, sihatindanghononta do tu hasiangan on hinaringkot ni na pasidinghon parsalisian dohot parbadaan, na mangintopi parmusuon dohot parporangon. Manang di dia jala sadihari pe mansai balga do ongkos na ingkon gararon ni bangso na marporang. Gari holan ala ni na mabiar mida porang dope, nunga mansai balga ongkos na ingkon haruarhonon ni angka bangso laho paradehon ulaula tu hamusuon. Lam boha ma molo dung porang. Ndang boi marpaima, ai molo songon i talu. Aut so gari dipangke hepeng na ringkot tu angka sinjata i tu ulaula partanion, ndang tagamon so mimbar be rupa ni portibi on jala huminsat pangabahan ni manisia. Siradotanta do nang hadameon dohot hasonangan ni hajolmaon. Laos i do joujou ni Tuhanta tu hita di Indonesia on di tingki on. Sude do hita boi manghilala kegagalan ni negara dohot pamarentana di peranna menyejahterakan bangso dohot masyarakat. Di pangalaho i ndang boi hurianta holan na hohom, alai ingkon barani do mengambil peran laho menyejahterakan diri, masyarakat, dohot bangsonta. Sasintongna nian, nunga sian mulana hurianta mangulahon parhobason sisongon i. Torop do hurianta na di bona pasogit dohot na di panombangan naung tibu manghobashon pengembangan masyarakat, jala di tingki na parpudi on torop do naung pajongjonghon Credit Union Modifikasi, i ma sada sistem pemupukan modal na pinatomutomu ni sahalak ahli keuangan dohot perbankan, ruas ni HKBP, Amanta Dr. AM Ambarita. Marhite i boi do hita manghirim na lam tau hurianta masipasarisarian jala masiurupan, lam margogo huhut mengembangkan diri dohot ekonomina; dung i pada gilirannya lam sejahtera ma ngoluna, jala ala laos ruas ni masyarakat dohot bangso do nasida, lam sejahtera ma dohot masyarakat nang bangsona.

Panimpulina, ditutup si Jesaya do panurirangonna on dohot pandohan, “Beta hamu, ale pinompar ni si Jakob! Mardalani ma hita di hatiuron ni Jahowa.” Nasida do haroroan ni haluaon i, sian nasida taripar hatiuron tu saluhut bangso. Alai na boi masa do, malua bangso na asing, mago ia nasida; marrongoman halak sileban tu hatiuron ni Jahowa, tinggal di haholomon ia nasida. Sai unang ma masa di hita na songon i, alai tahangoluhon ma parjolo hata dohot patik ni Debata naung sahat tu hita. Amen.

jkt.07.08.2011/mvs

Tidak ada komentar:

Posting Komentar